1、A Numroderfrence ISO14669:1999 (F) NORME INTERNATIONALE ISO 14669 Premiredition 19990401 QualitdeleauDterminationdela toxicitltaleaiguvisvisdecoppodes marins (Copepoda,Crustacea) WaterqualityDeterminationofacutelethaltoxicitytomarinecopepods (Copepoda,Crustacea)ISO14669:1999(F) ISO1999 Droitsderepro
2、ductionrservs.Saufprescriptiondiffrente,aucunepartiedecettepublicationnepeuttrereproduiteniut ilisesousquelque formequecesoitetparaucunprocd,lectroniqueoumcanique,ycomprislaphotocopieetlesmicrofilms,sanslaccordcritdelditeur. Organisationinternationaledenormalisation Casepostale56 CH1211Genve20 Suiss
3、e Internet isoiso.ch ImprimenSuisse ii Sommaire 1Domainedapplication 1 2Rfrencesnormatives .1 3Principe.1 4Environnementdelessai. .2 5Ractifsetmatriaux .2 6Appareillage . 3 7chantillonnage,traitementetprparationdeschantillons .3 8Modeopratoire.4 9Calculetvaliditdesrsultats . 6 10Fidlit 6 11Rapportde
4、ssai . .7 AnnexeA (informative) Exemplededterminationdelatoxicitltaleaigudunesubstancechimique visvisduncoppodemarin 8 AnnexeB (informative) Mthodesdeculturedescoppodesmarins Acartiatonsa , Tisbebattagliai et Nitocraspinipes 11 AnnexeC (informative) Donnesdefidlit .1 6 Bibliographie.17ISO ISO14669:1
5、999(F) iii Avantpropos LISO(Organisationinternationaledenormalisation)estunefdrationmondialedorganismesnationauxde normalisation(comitsmembresdelISO).LlaborationdesNormesinternationalesestengnralconfieaux comitstechniquesdelISO.Chaquecomitmembreintressparunetudealedroitdefairepartieducomit technique
6、crceteffet.Lesorganisationsinternationales,gouvernementalesetnongouvernementales,en liaisonaveclISOparticipentgalementauxtravaux.LISOcollaboretroitementaveclaCommission lectrotechniqueinternationale(CEI)encequiconcernelanormalisationlectrotechnique. LesNormesinternationalessontrdigesconformmentauxrg
7、lesdonnesdanslesDirectivesISO/CEI,Partie3. LesprojetsdeNormesinternationalesadoptsparlescomitstechniquessontsoumisauxcomitsmembrespour vote.LeurpublicationcommeNormesinternationalesrequiertlapprobationde75 %aumoinsdescomits membresvotants. LaNormeinternationaleISO14669atlaboreparlecomittechniqueISO/
8、TC147, Qualitdeleau,sous comitSC5, Mthodesbiologiques . LesannexesACdelaprsenteNormeinternationalesontdonnesuniquementtitredinformation.NORMEINTERNATIONALE ISO ISO14669:1999(F) 1 QualitdeleauDterminationdelatoxicitltaleaiguvisvis decoppodesmarins(Copepoda,Crustacea) 1Domaine dapplication LaprsenteNo
9、rmeinternationalespcifieunemthodededterminationdelatoxicitaiguvisvislune quelconquedetroisespcesspcifiesdecoppodesmarins( Copepoda, Crustacea) a) desubstanceschimiquessolubles,oupouvanttremaintenuesensuspensionstableouendispersionstable danslesconditionsdelessai; b) deffluentsindustrielseturbains,pu
10、rsounon,silyalieu,aprsdcantation,filtrationoucentrifugation; c) deseauxdemeroudestuaires. 2Rfrences normatives Lesdocumentsnormatifssuivantscontiennentdesdispositionsqui,parsuitedelarfrencequiyestfaite, constituentdesdispositionsvalablespourlaprsenteNormeinternationale.Pourlesrfrencesdates,les amend
11、ementsultrieursoulesrvisionsdecespublicationsnesappliquentpas.Toutefois,lespartiesprenantes auxaccordsfondssurlaprsenteNormeinternationalesontinvitesrechercherlapossibilitdappliquerles ditionslesplusrcentesdesdocumentsnormatifsindiqusciaprs.Pourlesrfrencesnondates,ladernire ditiondudocumentnormatife
12、nrfrencesapplique.LesmembresdelISOetdelaCEIpossdentleregistredes Normesinternationalesenvigueur. ISO56672, QualitdeleauchantillonnagePartie2:Guidegnralsurlestechniquesdchantillonnage . ISO566716, QualitdeleauchantillonnagePartie16:Lignesdirectricespourlesessaisbiologiquesdes chantillons. 3Principe L
13、escoppodessontexpossunchantillondesubstancechimique,deffluentoudeau,diffrentes concentrations,dansdeleaudemer.Lamortalitdescoppodesestenregistreauboutde24hetde48h. Laconcentrationqui,en48h,provoquelamortalitde50%descoppodesexpossdanslesconditionsdelessai dfiniesdanslaprsenteNormeinternationale,estdt
14、ermine.Cetteconcentration,diteconcentrationltale mdiane,estdsigneparCL5048h. NOTE Sipossible,laconcentrationprovoquantlamortalitde50%descoppodesen24hestgalementdtermine. CetteconcentrationestdsigneparCL5024h.Danscertainscas,ilpeutsavrerutiledeprolongerlapriodedexpositio n 96hetdedterminerlaCL5096h.
15、DanslescasoilestimpossiblededterminerlaCL50 48h,ilestsouhaitabledindiquerlaplusfaible concentrationdessaiprovoquantlamortalitdelatotalitdescoppodes,ainsiquelaplusforteconcentration dessaineprovoquantlamortdaucuncoppode,quiconstituentdesinformationsutiles.ISO14669:1999(F) ISO 2 Lessaiestconduitenuneo
16、udeuxtapes: unessaiprliminaire,quisertdterminerlagammedesconcentrationssoumettrelessaidfinitifetqui donneuneindicationapproximativedelaCL5048h(et,lecaschant,delaCL5024h); unessaidfinitif,effectulorsquelavaleurapproximativersultantdelessaiprliminaireestinsuffisante,ce quipermetdecalculerlaCL5048h(et,
17、lecaschant,laCL5024h)etdedterminerlesconcentrations correspondantunemortalitde0%etde100%. LorsquelamthodedcritedanslaprsenteNormeinternationaleestappliqueauxsubstanceschimiques,un essaiauxlimitespeuttreeffectu100mg/l,ouuneconcentrationinfrieurecorrespondantlaconcentration maximalelaquellelasubstance
18、restesolubleouensuspensionstabledanslesconditionsdelessai. 4 Environnementdelessai LemodeopratoiredcritdanslaprsenteNormeinternationaledoittreeffectulintrieurdunepice,dun incubateuroudunbainmariedontlatempratureestmaintenue20C 2Cetselonuncyclejour/nuitde 16h/8h.Latmosphredoittreexemptedevapeursoudep
19、oussirestoxiquesvisvisdescoppodes. 5 Ractifsetmatriaux 5.1Organismepouressai: lunedesespcesdecoppodesmarinssuivantes: a) Acartiatonsa Dana; b) Tisbebattagliai VolkmannRocco; c) Nitocraspinipes Boeck. Seprocurerlesorganismespouressaipartirdeculturesdelaboratoire.Lesmthodesdecultureselonles diffrentes
20、espcessontindiqueslannexeBainsiquedeslignesdirectricespermettantleuridentification.Aprs closiondesufs,lecycledeviedescoppodesestconstitudesstadesdenauplie,decoppodideetdustade adulte.Lgeetlestadededveloppementaudbutdelessaidevantfigurerdanslerapportdessaisontles suivants: Acartiatonsa: coppodidesdeg
21、randetaille(stade5)ouadultes; Tisbebattagliai: coppodidesgsde6jours 2jours; Nitocraspinipes: adultesgsde3semaines4semaines. 5.2Eaudedilution. Commeeaudedilution,utiliserdeleaudemernaturelleousynthtique.Sideleaudemernaturelleestutilise, elledoittreprlevelaplusgrandedistancepossibledesourcesdepollutio
22、nconnuesettrefiltreafin dliminerlesorganismesindignes.Sideleaudemersynthtiqueestutilise,elledoittreprparepar dissolution,dansdeleaudistilleoudionise,deractifsdequalitanalytiquereconnue,oubiendune formulationvenduedanslecommerce.Cependant,lesinformationsdontondisposelorsquecesespcesde coppodessontuti
23、lisesavecuneeaudemersynthtiquenesontpassuffisantespourpermettrederecommander unexempleparticulier. Lasalinitdeleaudedilutiondoittrecompriseentre29 10 3 et36 10 3 .Lechoixdunesalinitplusfaible, mieuxadapteauxessaissurdeseauxdestuaireoudeseauxsaumtres,doittrejustifidanslerapportdessai. LesNitocraspini
24、pespeuventtreutilissdessalinitsaussifaiblesque1 10 3 ;quantaux Tisbebattagliai,ils peuventtreutilissdessalinitsaussifaiblesque20 10 3 .Quellequesoitlasalinitretenue,laculturedes organismespouressaiimposequelleresteconstante( 3 10 3 prs)aumoinspendantles7joursprcdant lessai.Avantdtreutilisepourprpare
25、rlessolutionsdessai,leaudedilutiondoitavoiruneconcentrationen oxygnedissoussuprieure80%delavaleurdesaturationdanslairetunpHde8,0 0,3.ISO ISO14669:1999(F) 3 Leaudedilutiondoitpermettrelasurviedescoppodespendantaumoins48h,etdoitgnralementprovenirdela mmesourcequeleauayantpermislaculturedesorganismessu
26、rdeuxgnrationsaumoins. 5.3 Substancechimiquetoxiquederfrence,parexemple3,5dichlorophnoloutouteautresubstance chimiqueapproprie(8.5),dequalitanalytiquereconnue. 6Appareillage Matrielcourantdelaboratoireet,enparticulier,cequisuit. 6.1 Appareildemesuragedeloxygnedissous,delasalinitetdupH. 6.2 Stromicro
27、scopefaiblegrossissement, munideprfrencedunsystmedilluminationfondnoir. 6.3 Dispositifultrasons outoutautreappareillagepourlaprparationdessolutionsmresdesubstances faiblementsolubles(7.2.1) 6.4 Rcipientspouressais, enmatriauchimiquementinerteetdecapacitsuffisante(parexemplebchersen verreouplaquespui
28、tsjetablesenmatireplastiquerigidepourculturedetissus).Pourrduireaumaximum lvaporationdessolutionsdessai,ilestrecommanddutiliserdescouverclesoudessystmesdefermeturenon hermtiques.Desrcipientsadaptslobservationaumicroscopefaiblegrossissementpeuventtre ncessairespourlobservationdesstadesnauplieetcoppod
29、ide. Avantdtreutiliss,lesrcipientspouressaisdoiventtresoigneusementlavs,puisrincsdabordleaupuis leaudedilution(5.2). 7 chantillonnage,traitementetprparationdeschantillons 7.1 Prcautionsparticuliresconcernantleprlvementetletransportdeschantillonsdeaux oudeffluents Leprlvementdeschantillonsdeauxoudeff
30、luentsdoittreeffectuselonlaprocduregnraledfiniedans lISO56672.Lesflaconsdoiventtreremplisrasbordpournepluscontenirdair. Laconservationetlestockagedeschantillonsdeauoudeffluentsdoiventtreeffectusconformment lISO566716,cequisuitntantquunsimplersum.Ilconvientdeffectuerlessaidetoxicitaussittque possible
31、,deprfrencedansles12hquisuiventleprlvement.Sicedlainepeutpastrerespect,refroidir lchantillon(entre0Cet+4C)etraliserlessaidansles48h.Silessainepeutpastreralisdansles48h, lchantillonpeuttrecongel(audessousde18C)pourtreexprimentdanslesdeuxmoisquisuiventle prlvement. 7.2 Prparationdessolutionsdesubstanc
32、esexprimenter 7.2.1 Prparationdessolutionsmres Prparerlessolutionsmresdessubstancesexprimenterpardilutionoudissolutiondansunrcipientenverre, dunequantitconnuedelasubstancedansunvolumedfinideaudedilution,deaudioniseoudeaudistille. Ellesdoiventtreprparesextemporanment,moinsquelastabilitdelasubstanceen
33、solutionsoitreconnue, auquelcaslasolutionmrepeuttreprparejusqudeuxjoursavantlessai. Pourfaciliterlamiseensolutionouladispersiondessubstancespeusolublesdansleau,ilestpossibledutiliser, pourlaprparationdessolutionsmres,desdispositifsultrasonsoudautresdispositifsappropris.Ilestpossible dutiliserdessolv
34、antsorganiquespeutoxiquesvisvisdescoppodes(parexemplelactone),conditionquela concentrationdusolvantdanslasolutiondessaifinalesoitinfrieureougale0,1ml/letquedeuxsriesdessais tmoins,lunesanssolvantetlautreaveclaconcentrationmaximaleensolvant,soienteffectuesenparallle lessai.ISO14669:1999(F) ISO 4 Ilne
35、stpaspossiblederecommanderunseulmodeopratoirepourprparerdessolutionsmrespartirde substancespeusolublesdansleau,enraisondelanaturediffrentedessubstancessoumiseslessai. 7.2.2 Prparationdessolutionsdessai Prparerlessolutionsdessaienajoutant,enquantitsdfinies,leaudedilution(5.2)lessolutionsmres(7.2.1) o
36、uleffluent(7.1),afindobtenirlesconcentrationschoisies(8.1,8.2)pourlessai. Silessolutionsmressontprparesdansdeleaudioniseoudistille,touteslessolutions,ycomprislasolution tmoin,doiventrecevoirlammequantitdeaudistilleoudionise,etlasalinitfinaledoittrecomprisedansla gammedfiniepourlessai(5.2). Ilestreco
37、mmandquelevolumedelasolutiondessaiprparesoitsuffisantpourpermettreladtermination,au dbutdelessai(8.3),delaconcentrationenoxygnedissousetdupH,partirduvolumerestant,unefoisremplis lesrcipientspouressai. 8Mode opratoire 8.1Essai prliminaire CetessaipermetdobtenirunevaleurapproximativedelaCL5048hetdesle
38、ctionner,lecaschant,lagamme deconcentrationsretenirpourlessaidfinitif.Danscebut,unelargegammedeconcentrationsdelasubstance chimique,deleffluentoudelchantillondeau(gnralementchoisiesenprogressiongomtrique)estsoumise lessai.Engnral,unfacteurde10ou3,2entrelesconcentrationsetunminimumdecinqanimauxpar co
39、ncentration,sansrptition,sontappropris. UnexempleestfournilannexeA. 8.2Essai dfinitif Cetessaipermetdedterminerlespourcentagesdecoppodesdontlamortestprovoqueparlesdiffrentes concentrations,ainsiquelesCL5024hetCL5048h.Choisirunegammedeconcentrationsenfonctiondes rsultatsdelessaiprliminaire(8.1),maise
40、nchoisissantunfacteurplusfaibleentrelesconcentrations(galen gnral1,8ou2).Ilestsouhaitablequelesconcentrationsretenuespermettentdobtenirdeuxoutrois pourcentagesdemortalitcomprisentre10%et90%. UnexempledechoixdunegammedeconcentrationsestdonnlannexeA. Pourchaqueconcentrationetpourchaquetmoin,utiliserunminimumde20coppodes(parexemplequatre rptitions,chacunecontenantcinqcoppodes).Pourfaciliterlecomptagedescoppodes,ilestrecommand dutiliserdesrcipientsspars