1、Astronomia w programach szkolnych,Jerzy M. Kreiner Katedra Astronomii Uniwersytetu Pedagogicznego w Krakowie,Rozporzdzenie Ministra Edukacji Narodowej z dnia 23 grudnia 2008 r. w sprawie podstawy programowej wychowania przedszkolnego oraz ksztacenia oglnego w poszczeglnych typach szk. Dzienniku Usta
2、w nr 4, poz. 17 z dnia 15 stycznia 2009 r.,m. in. nowy” przedmiot: FIZYKA zamiast dotychczasowego: FIZYKA i ASTRONOMIA,Dotychczas elementy astronomii byy nauczane:W szkole podstawowej ( II etap edukacyjny):przedmiot: przyroda W gimnazjum: ( III etap edukacyjny):przedmiot: fizyka i astronomiageografi
3、a W liceum (IV etap edukacyjny):przedmiot: fizyka i astronomia(poziom podstawowy i rozszerzony),PODSTAWA PROGRAMOWA KSZTACENIA OGLNEGO (dotychczasowa)DLA SZK PODSTAWOWYCH I GIMNAZJWSZKOA PODSTAWOWA I i II ETAP EDUKACYJNYPRZYRODACele edukacyjne 1. Zainteresowanie wiatem, jego rnorodnoci, bogactwem i
4、piknem. 3. Zdobycie umiejtnoci obserwacji zjawisk przyrodniczych i dokonywania ich opisu.Treci nauczania20. Ziemia w Ukadzie Sonecznym, obserwacje astronomiczne.Osignicia 7. Wyjanianie zjawisk fizycznych i astronomicznych.,PODSTAWA PROGRAMOWA KSZTACENIA OGLNEGO (dotychczasowa)DLA SZK PODSTAWOWYCH I
5、GIMNAZJW GIMNAZJUM (III ETAP EDUKACYJNY) FIZYKA I ASTRONOMIA Cele edukacyjne 1. Budzenie zainteresowa prawidowociami wiata przyrody. 2. Umiejtno prezentowania wynikw wasnych obserwacji, eksperymentw i przemyle. 3. Poznanie podstawowych praw opisujcych przebieg zjawisk fizycznych i astronomicznych w
6、przyrodzie. Zadania szkoy 3. Zapoznanie z metodami obserwowania, badania i opisywania zjawisk fizycznych i astronomicznych. 4. Ukazanie znaczenia odkry w naukach przyrodniczych dla rozwoju cywilizacji i rozwizywania problemw wspczesnego wiata. Treci nauczania 14. Ukad Soneczny. Elementy kosmologii.
7、Osignicia 1. Umiejtno obserwowania i opisywania zjawisk fizycznych i astronomicznych. 2. Umiejtno posugiwania si metodami badawczymi typowymi dla fizyki i astronomii. 4. Opisywanie zjawisk fizycznych i rozwizywanie problemw fizycznych i astronomicznych z zastosowaniem modeli i technik matematycznych
8、.,PODSTAWA PROGRAMOWA KSZTACENIA OGLNEGO (dotychczasowa)DLA SZK PODSTAWOWYCH I GIMNAZJW GIMNAZJUM III ETAP EDUKACYJNY GEOGRAFIATreci nauczania 1. Ziemia jako cz Wszechwiata. 2. Ziemia jako rodowisko ycia, jej historia i obraz wspczesny.,RAMOWY PLAN NAUCZANIA (dotychczasowy) DLA GIMNAZJUMROZPORZDZENI
9、E MINISTRA EDUKACJI NARODOWEJ I SPORTU z dnia 12 lutego 2002 r. w sprawie ramowych planw nauczania w szkoach publicznych. (Dz. U. z dnia 25 lutego 2002 r.)Lp. Obowizkowe zajcia Liczba godzin edukacyjne tygodniowow trzyletnim okresienauczania 1 Jzyk polski 14 2 Historia 6 3 Wiedza o spoeczestwie 3 4
10、Jzyk obcy nowoytny 9 + (od 6 do 9) 5 Matematyka 12 6 Fizyka i astronomia 4 7 Chemia 4 8 Biologia 4 9 Geografia 4 10 Plastyka c) 3 11 Muzyka c) 12 Technika 2 13 Informatyka 2 14 Wychowanie fizyczne 9+3 15 Godziny z wychowawc 3 16 Religia,PODSTAWA PROGRAMOWA KSZTACENIA OGLNEGO (dotychczasowa) LICEUM O
11、GLNOKSZTACCE, LICEUM PROFILOWANE I TECHNIKUM KSZTACENIE W ZAKRESIE PODSTAWOWYM FIZYKA I ASTRONOMIA Cele edukacyjne 2. Dostrzeganie natury i struktury fizyki oraz astronomii, ich rozwoju i zwizku z innymi naukami przyrodniczymi. 5. Zainteresowanie fizyk i astronomi.Zadania szkoy 2. Rozszerzenie wiedz
12、y fizycznej ucznia w celu pogbienia rozumienia nauki, jej moliwoci i ogranicze. 3. Ukazanie roli eksperymentu, obserwacji i teorii w poznawaniu przyrody. Zapoznanie uczniw z budowaniem modeli oraz ich rol w objanianiu zjawisk i tworzeniu teorii. 5. Wdraanie uczniw do samodzielnego formuowania wypowi
13、edzi o zagadnieniach fizycznych i astronomicznych, prowadzenia dyskusji w sposb terminologicznie i merytorycznie poprawny oraz rozwizywania prostych problemw fizycznych.Treci nauczania 7. Budowa i ewolucja Wszechwiata. Czas - przestrze - materia - energia. Czstki elementarne a historia Wszechwiata.
14、Obserwacyjne podstawy kosmologii. Modele kosmologiczne. Galaktyki i ich ukady. Ewolucja gwiazd. 10. Wspczesne obserwatoria astronomiczne. Osignicia naukowe minionego wieku i ich znaczenie.Osignicia 1. Umiejtno obserwacji i opisywania zjawisk fizycznych i astronomicznych. 4. Umiejtno planowania i wyk
15、onywania dowiadcze fizycznych i prostych obserwacji astronomicznych, zapisywania i analizowania ich wynikw.,PODSTAWA PROGRAMOWA KSZTACENIA OGLNEGO (dotychczasowa) LICEUM OGLNOKSZTACCE, LICEUM PROFILOWANE I TECHNIKUMKSZTACENIE W ZAKRESIE ROZSZERZONYM FIZYKA I ASTRONOMIA Cele edukacyjne 1. Rozumienie
16、zjawisk otaczajcego wiata oraz natury i struktury fizyki i jej zwizku z innymi naukami przyrodniczymi. 3. Wiedza i umiejtnoci niezbdne do dalszego ksztacenia na kierunkach cisych, przyrodniczych i technicznych.Zadania szkoy 2. Uzupenienie i uporzdkowanie wiedzy fizycznej i astronomicznej ucznia w ce
17、lu pogbienia rozumienia nauki, jej moliwoci i ogranicze oraz przygotowania do studiw na kierunkach cisych, przyrodniczych i technicznych. 5. Rozwijanie u ucznia umiejtnoci samodzielnego formuowania wypowiedzi o zagadnieniach fizycznych i astronomicznych, prowadzenia dyskusji w sposb terminologicznie
18、 i merytorycznie poprawny, rozwizywania problemw fizycznych, wykonywania oblicze. 6. Rozwijanie zainteresowania fizyk i astronomi.Treci nauczania 2. Polowy opis oddziaywa. Pole grawitacyjne, ruch masy w polu grawitacyjnym. 8. Przegld poznanych modeli i teorii fizycznych oraz astronomicznych. Dyskusj
19、a ich uytecznoci i zakresu stosowalnoci w powizaniu z eksperymentaln weryfikacj.Osignicia 1. Umiejtno obserwacji, opisywania, wyjaniania i przewidywania zjawisk fizycznych i astronomicznych z wykorzystaniem praw fizycznych i modeli, przy wiadomoci granic ich stosowalnoci. 3. Umiejtno planowania i wy
20、konywania dowiadcze fizycznych i prostych obserwacji astronomicznych, opracowywania i analizowania wynikw, sporzdzania i interpretacji wykresw.,Ramowy plan nauczania dla trzyletniego liceum oglnoksztaccego ujtych w dotychczasowej podstawie programowej w zakresie podstawowym,Ramowy plan nauczania dla
21、 trzyletniego liceum oglnoksztaccego z matematyk, fizyk i informatyk (przykad) ujtych w dotychczasowej podstawie programowej w zakresie rozszerzonym,Nowa podstawa programowa wychowania przedszkolnego oraz ksztacenia oglnego w poszczeglnych typach szk. Zgodnie z rozporzdzeniem Ministra Edukacji Narod
22、owej z dnia 23 grudnia 2008 r . wesza w ycie z dniem 1 wrzenia 2009,Aktualnie elementy astronomii s (bd) nauczane:W szkole podstawowej ( II etap edukacyjny):przedmiot: przyrodaW gimnazjum: ( III etap edukacyjny):przedmiot: geografiaW liceum (IV etap edukacyjny):przedmiot: fizyka(poziom podstawowy i
23、rozszerzony)geografia(poziom rozszerzony)przyroda,PODSTAWA PROGRAMOWA PRZEDMIOTU (aktualna) II etap edukacyjny: klasy IVVIPRZYRODA Treci nauczania wymagania szczegowe2. Orientacja w terenie. Ucze: 1) wyznacza kierunki na widnokrgu za pomoc kompasu, gnomonu; 2) obserwuje widom wdrwk Soca w cigu doby,
24、 miejsca wschodu, growania i zachodu Soca, w zalenoci od pory roku, wskazuje zaleno midzy wysokoci Soca a dugoci cienia;11. Ziemia we Wszechwiecie. Ucze: 1) opisuje ksztat Ziemi z wykorzystaniem jej modelu globusa; 2) wymienia nazwy planet Ukadu Sonecznego i porzdkuje je wedug odlegoci od Soca; 3) w
25、yjania zaoenia teorii heliocentrycznej Mikoaja Kopernika; 4) bada dowiadczalnie prostoliniowe rozchodzenie si wiata i jegokonsekwencje, np. camera obscura, cie; 5) bada zjawisko odbicia wiata: od zwierciade, powierzchni rozpraszajcych, elementw odblaskowych; podaje przykady stosowania elementw odbla
26、skowych dla bezpieczestwa; 6) prezentuje za pomoc modelu ruch obiegowy i obrotowy Ziemi; 7) odnajduje zaleno midzy ruchem obrotowym Ziemi a zmian dnia i nocy; 8) wykazuje zaleno midzy ruchem obiegowym Ziemi a zmianami pr roku.,II. Szczegowe uwagi o realizacji podstawy programowej przyrodyw klasach I
27、V-VI (aktualne) Dzia XI. Ziemia we wszechwiecieZagadnienia dotyczce Ziemi w Ukadzie Sonecznym maj na celu ksztatowanieu uczniw umiejtnoci posugiwania si modelem i wyjaniania obserwowanych zjawiskna jego bazie. Wczeniejsze zbadanie przez uczniw prostoliniowego rozchodzenia si i odbicia wiata umoliwi
28、im tumaczenie obserwowanych zjawisk Proponowane dowiadczenia - modelowanie ukadu Soce-Ziemia z uwzgldnieniem owietlenia.,PODSTAWA PROGRAMOWA PRZEDMIOTU GEOGRAFIAIII etap edukacyjny (gimnazjum)Treci nauczania wymagania szczegowe2. Ksztat, ruchy Ziemi i ich nastpstwa. Ucze:1) podaje gwne cechy ksztatu
29、 i wymiarw Ziemi; odczytujewsprzdne geograficzne na globusie;2) posuguje si ze zrozumieniem pojciami: ruch obrotowy Ziemi,czas soneczny, czas strefowy; podaje cechy ruchu obrotowego; wyjania, dlaczego zostay wprowadzone strefy czasowe i granica zmiany daty; posuguje si map stref czasowych do okrelan
30、iarnicy czasu strefowego i sonecznego na Ziemi;3) podaje cechy ruchu obiegowego Ziemi; przedstawia (wykorzystujc rwnie wasne obserwacje) zmiany w owietleniu Ziemi oraz w dugoci trwania dnia i nocyw rnych szerokociach geograficznych i porach roku;4) podaje najwaniejsze geograficzne nastpstwa ruchw Zi
31、emi.,Ramowy plan nauczania (aktualny) IV etap edukacyjny liceumW liceum oglnoksztaccym obowizkowymi zajciami s: jzyk polski, jzyk obcy nowoytny, drugi jzyk obcy nowoytny, wiedza o kulturze, historia, wiedza o spoeczestwie, podstawy przedsibiorczoci, geografia, biologia, chemia, fizyka, matematyka, i
32、nformatyka wychowanie fizyczne, przysposobienie obronne, religia/etykaKady ucze liceum podczas swojej trzyletniej nauki powinien mie zorganizowane przynajmniej:30 godz. fizyki, a jeli wybierze program rozszerzony jeszcze dodatkowo 240 godz.,120 godz. bloku przyroda, jeli nie wybra programu rozszerzo
33、nego geografii, biologii, chemii lub fizyki,PODSTAWA PROGRAMOWA (aktualna) PRZEDMIOTU FIZYKA IV etap edukacyjny zakres podstawowy1. Grawitacja i elementy astronomii. Ucze: 5) wyjania wpyw siy grawitacji Soca na ruch planet i siy grawitacji planet na ruch ich ksiycw, wskazuje si grawitacji jako przyc
34、zyn spadania cia na powierzchni Ziemi; 6) posuguje si pojciem pierwszej prdkoci kosmicznej i satelity geostacjonarnego; opisuje ruch sztucznych satelitw wok Ziemi (jakociowo), wskazuje si grawitacji jako si dorodkow, wyznacza zaleno okresu ruchu od promienia orbity (stosuje III prawo Keplera); 7) wy
35、jania, dlaczego planety widziane z Ziemi przesuwaj si na tle gwiazd; 8) wyjania przyczyn wystpowania faz i zamie Ksiyca; 9) opisuje zasad pomiaru odlegoci z Ziemi do Ksiyca i planet opart na paralaksie i zasad pomiaru odlegoci od najbliszych gwiazd opart na paralaksie rocznej, posuguje si pojciem je
36、dnostki astronomicznej i roku wietlnego; 10) opisuje zasad okrelania orientacyjnego wieku Ukadu Sonecznego; 11) opisuje budow Galaktyki i miejsce Ukadu Sonecznego w Galaktyce; 12) opisuje Wielki Wybuch jako pocztek znanego nam Wszechwiata; zna przybliony wiek Wszechwiata, opisuje rozszerzanie si Wsz
37、echwiata (ucieczk galaktyk). 3. Fizyka jdrowa. Ucze:11) opisuje reakcje termojdrowe zachodzce w gwiazdach oraz w bombie wodorowej.,PODSTAWA PROGRAMOWA (aktualna) PRZEDMIOTU FIZYKA IV etap edukacyjny zakres rozszerzony4. Grawitacja. Ucze: 4) wyprowadza zwizek midzy przyspieszeniem grawitacyjnym na po
38、wierzchni planety a jej mas i promieniem; 6) wyjania pojcie pierwszej i drugiej prdkoci kosmicznej; oblicza ichwartoci dla rnych cia niebieskich; 7) oblicza okres ruchu satelitw (bez napdu) wok Ziemi; 8) oblicza okresy obiegu planet i ich rednie odlegoci od gwiazdy, wykorzystujc III prawo Keplera dl
39、a orbit koowych; 9) oblicza mas ciaa niebieskiego na podstawie obserwacji ruchu jego satelity.,PODSTAWA PROGRAMOWA (aktualna) IV etap edukacyjny zakres rozszerzonyGEOGRAFIA Treci nauczania wymagania szczegowe2. Ziemia we Wszechwiecie. Ucze:1) wyjania cechy budowy i okrela pooenie rnych cia niebieski
40、ch we Wszechwiecie; 2) charakteryzuje ciaa niebieskie tworzce Ukad Soneczny; 3) wskazuje konsekwencje ruchw Ziemi; 4) oblicza wysoko growania Soca w dowolnym miejscu na Ziemi w dniach rwnonocyi przesile; 5) oblicza szeroko geograficzn dowolnego punktu na powierzchni Ziemi na podstawie wysokoci growa
41、nia Soca w dniach rwnonocy i przesile; 6) opisuje rnice midzy astronomicznymi, kalendarzowymi i klimatycznymi porami roku; 7) wyjania przyczyn wystpowania: dni i nocy polarnych na obszarach podbiegu nowych, zorzy polarnej, zamie Soca i Ksiyca; 8) wskazuje skutki wystpowania siy Coriolisa dla rodowis
42、ka przyrodniczego.,Przyroda w liceum wtki tematyczne,PODSTAWA PROGRAMOWA (aktualna) IV etap edukacyjny ( liceum ) przedmiot uzupeniajcy: PRZYRODA Wtki tematyczne i tematy zaj1. Metoda naukowa i wyjanianie wiata:1.4. teoria powstania i ewolucji Wszechwiata; jaka jest przyszo wiata?2. Historia myli na
43、ukowej:2.1. pogldy na budow Wszechwiata w staroytnoci i redniowieczu; teoria heliocentryczna Kopernika; obserwacje Galileusza, Keplera; prawo powszechnej grawitacji Newtona; wspczesnepogldy na budow Wszechwiata;5. Nauka i pseudonauka5.1. astrologia (.) - co na ten temat mwi fizyka6. Nauka w mediach:
44、6.1. najnowsze osignicia w badaniach kosmosu, np. odkrycie planet krcych wok innych gwiazd;7. Nauka w komputerze:7.1. Wszechwiat w komputerze;8. Polscy badacze i ich odkrycia:8.1. M. Kopernik i system geocentryczny (!);9. Wynalazki, ktre zmieniy wiat:9.4. GPS wiat na wycignicie rki; 10. Energia od S
45、oca do arwki:10.1. wiato pomienia, arwki, lasera; energia soneczna, jdrowa i termojdrowa; 18. Barwy i zapachy wiata18.4 (.) dni i noce w rnych czciach Ziemi 19. Cykle, rytmy i czas:19.1. zjawiska okresowe w przyrodzie; kalendarze; zegary i standard czasu; 22.Pikno i uroda22.1. Historyczna koncepcja
46、harmonii sfer jako motywacja poznawania Wszechwiata od Pitagorasa do Einsteina 24. Najwiksze i najmniejsze24.1.najwiksze i najmniejsze odlegoci; najkrtsze i najdusze czasy.,PODSTAWA PROGRAMOWA (aktualna)IV etap edukacyjny liceum przedmiot uzupeniajcy: PRZYRODA Treci nauczania wymagania szczegowe1. M
47、etoda naukowa i wyjanianie wiata. Ucze:8) przedstawia rne teorie dotyczce rozwoju Wszechwiata, korzystajc z wiedzy z rnych rde informacji. 2. Historia myli naukowej. Ucze: 1) omawia rozwj danej nauki (fi zyki, chemii, biologii) od staroytnoci po wspczesno, podaje przykady najwaniejszych osigni w pos
48、zczeglnych okresach; 2) ocenia znaczenie obserwacji i eksperymentw w rozwoju danej nauki; 3) wyjania, dlaczego obiekty i zjawiska odkryte przez Galileusza nie byy znane wczeniej; 4) przedstawia hierarchiczn budow Wszechwiata, wskazujc na rnice skal wielkocii wzajemnej odlegoci obiektw astronomicznyc
49、h; 5) przedstawia ewolucj pogldw na budow Wszechwiata; 7. Nauka w komputerze. Ucze:4) interpretuje obiekty astronomiczne na symulacjach komputerowych; 8. Polscy badacze i ich odkrycia. Ucze: 1) omawia wkad polskich badaczy w rozwj fizyki, chemii, biologii i geografii; 2) ocenia znaczenie (naukowe, s
50、poeczne, gospodarcze, historyczno-polityczne) dokonanych przez nich odkry; 19. Cykle, rytmy i czas. Ucze: 1) wymienia zjawiska okresowe w przyrodzie, podaje zjawiska okresowe bdce podstaw kalendarza i standardu czasu; 24. Najwiksze i najmniejsze. Ucze: 1) wymienia obiekty fizyczne o najwikszych rozmiarach (np. galaktyki) oraz najmniejszych (jdro atomowe), wymienia metody pomiarw bardzo krtkich i bardzo dugich czaswi odlegoci;,
